Khả năng thực thi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến tại Việt Nam

Tháng 9 18, 2025

1. Tổng quan về giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến

ODR là cơ chế sử dụng công nghệ và giao tiếp qua máy tính trung gian để giải quyết tranh chấp. ODR vẫn có thể được triển khai với bốn phương thức giải quyết tranh chấp là thương lượng, hòa giải, trọng tài và tòa án. ODR đưa thêm yếu tố công nghệ vào quy trình xử lý vụ việc, thậm chí có thể đóng vai trò chủ đạo trong việc giải quyết tranh chấp.

Ở Việt Nam, hiện nay một số phương thức giải quyết tranh chấp trực tuyến cơ bản được thừa nhận bao gồm: Thương lượng trực tuyến (online negotiation), trung gian trực tuyến (online mediation), hòa giải trực tuyến (online conciliation), trọng tài trực tuyến (online arbitration) và các phương thức mang tính hỗn hợp. Tương tự với trọng tài truyền thống thì trọng tài trực tuyến là phương thức giải quyết tranh chấp mà trong đó một cơ quan trọng tài được lựa chọn bởi các bên tranh chấp, đồng thời có quyền đưa ra quyết định về tranh chấp dựa trên các quy trình giải quyết và quy tắc trọng tài. Điểm khác biệt với trọng tài truyền thống là việc chuyển đổi mô hình trọng tài qua môi trường không gian mạng, các quy trình giải quyết tranh chấp của hội đồng trọng tài trực tuyến được thực hiện dựa trên nền tảng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Vậy nên trong quá trình áp dụng giải quyết tranh chấp thông qua nền tảng trực tuyến cũng đặt ra một vấn đề về tính minh bạch và đáng tin cậy của phương thức giải quyết tranh chấp này.

2. Quy định pháp luật

Luật Trọng tài thương mại năm 2010, Luật Giao dịch điện tử năm 2023, số 20/2023/QH15 có hiệu lực từ ngày 01/07/2024 và Nghị định số 52/2013/NĐ-CP Chính phủ về thương mại điện tử có đề cập đến vấn đề giải quyết tranh chấp trong các giao dịch điện tử, song những quy định này còn chung chung, khó áp dụng. Thêm vào đó, pháp luật Việt Nam chưa có nhiều quy định về giải quyết tranh chấp điện tử dưới hình thức trực tuyến.

3. Về việc thực thi Trọng tài trực tuyến ở Việt Nam

3.1. Một số kết quả trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến ở Việt Nam

Thứ nhất, sự phát triển trung tâm trọng tài với việc chú trọng đầu tư phát triển nền tảng công nghệ hướng đến phát triển hình thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến. Cùng với sự phát triển về số lượng, các trung tâm trọng tài đã xây dựng và công bố nền tảng trực tuyến, nơi tương tác chính giữa trung tâm, Trọng tài viên và các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp.

Thứ hai, các trung tâm trọng tài đã chủ động xây dựng quy trình giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến, có thể kể đến như quy trình của Trung tâm trọng tài BBIAC.

Thứ ba, các trung tâm trọng tài luôn chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ Trọng tài viên, đưa ra các quy định để đảm bảo chất lượng giải quyết tranh chấp của Trọng tài viên. Các trung tâm luôn quan tâm xây dựng và bồi dưỡng cho Trọng tài viên thông qua các hội thảo, buổi chia sẻ kiến thức, kỹ năng khi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến.

3.2. Hạn chế, bất cập trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến ở Việt Nam

Thứ nhất, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông của Việt Nam phát triển chưa ổn định và còn nhiều hạn chế:

Hạ tầng công nghệ thông tin và Internet ở Việt Nam còn hạn chế, nên ứng dụng ODR chưa phổ biến.
ODR đòi hỏi kiến thức, trình độ chuyên môn công nghệ cao, tạo thách thức cho các bên tranh chấp, cơ quan trọng tài và trọng tài viên.
Đường truyền Internet chưa ổn định, đặc biệt với phiên xử kéo dài hoặc tranh chấp quốc tế giữa nhiều quốc gia với những điều kiện khác nhau là trở ngại kỹ thuật đáng kể.

Thứ hai, hệ thống quy định pháp luật hiện hành của Việt Nam còn nhiều hạn chế và chưa hoàn thiện:

Hệ thống pháp luật hiện hành quy định về giải quyết tranh chấp trực tuyến dựa trên nền tảng là hệ thống pháp luật tố tụng và hệ thống pháp luật về thương mại điện tử. Thì chỉ mới liệt kê những định khung pháp lý cơ bản và thiếu những hướng dẫn cụ thể, điều đó là yếu tố rào cản lớn nhất ảnh hưởng đến niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng vào tính minh bạch của trọng tài trực tuyến.

Việt Nam cần xây dựng khung pháp luật đồng bộ, phù hợp, tương thích với pháp luật và thông lệ quốc tế để đảm bảo thực hiện thuận lợi việc giải quyết tranh chấp có yếu tố nước ngoài cũng như việc thực thi các phán quyết của trọng tài quốc tế.

Thứ ba, các cá nhân và doanh nghiệp chưa có đầy đủ kiến thức để sẵn sàng sử dụng phương thức trọng tài trực tuyến trong giải quyết tranh chấp. Do đặc thù của giải quyết tranh chấp trực tuyến là quy trình tố tụng trực tuyến, chứng cứ được cung cấp dưới dạng điện tử, các bên không trực tiếp tương tác như giải quyết tranh chấp truyền thống. Điều đó đòi hỏi phải có kỹ năng sử dụng hệ thống công nghệ thông tin chuyên môn cao, trong khi hệ thống công nghệ vẫn tồn tại những hạn chế nên người tiêu dùng cho rằng hình thức trọng tài trực tuyến chứa nhiều rủi ro, không minh bạch.

4. Khuyến nghị giải pháp

Thứ nhất, để hoàn thiện cơ chế trọng tài trực tuyến, Việt Nam cần chú trọng phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng Internet tốc độ cao, nền tảng chữ ký số, chữ ký điện tử, hệ thống thanh toán điện tử và cơ sở dữ liệu quốc gia nhằm hỗ trợ xác thực thông tin. Đồng thời, cần tăng cường bảo mật, an ninh mạng và tham khảo mô hình EU trong việc xây dựng nền tảng trực tuyến thống nhất kèm theo bộ quy tắc, quy trình minh bạch cho các bước giải quyết tranh chấp.

Thứ hai, cần xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tiêu chuẩn giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trực tuyến. Dù Việt Nam đã có một số luật và nghị định quan trọng như Luật Giao dịch điện tử 2023, Luật Trọng tài thương mại 2010, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, Nghị định 52/2013/NĐ-CP, Nghị định 23/2025/NĐ-CP về thương mại điện tử, về chữ ký số…, nhưng chưa có chế định pháp luật riêng điều chỉnh trọng tài trực tuyến. Do đó, cần ban hành quy định trực tiếp về trọng tài trực tuyến, bao gồm: quyền lựa chọn hình thức trọng tài, tiêu chuẩn bảo mật – dữ liệu cá nhân, đánh giá chứng cứ điện tử, quy trình và nhiệm vụ của trung tâm trọng tài trực tuyến. Đồng thời, cần bổ sung cơ chế công nhận và thi hành phán quyết trực tuyến với các thủ tục rõ ràng (nộp hồ sơ, xác nhận chữ ký, nộp phí, ký quỹ…). Đây là giải pháp quan trọng để củng cố niềm tin của các bên và đảm bảo tính minh bạch, khả thi khi áp dụng phương thức trọng tài trực tuyến tại Việt Nam.

Thứ ba, cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Trọng tài viên trong giải quyết tranh chấp trực tuyến. Chương trình đào tạo phải chú trọng đến kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, quy trình trọng tài trực tuyến, kỹ năng xét xử qua mạng, bảo đảm minh bạch, cũng như nắm vững các quy tắc hòa giải quốc tế. Bên cạnh đó, các trung tâm trọng tài cần có chính sách thu hút chuyên gia, trọng tài viên quốc tế có kinh nghiệm, ngoại ngữ và kiến thức chuyên sâu tham gia giải quyết tranh chấp phức tạp. Đồng thời, việc xã hội hóa nguồn lực để xây dựng đội ngũ Trọng tài viên vừa có năng lực chuyên môn, vừa đáp ứng chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp cũng là yếu tố then chốt nhằm nâng cao chất lượng giải quyết tranh chấp trực tuyến.

5. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp bằng phương pháp trọng tài thương mại tại BBIAC. Quý khách hàng có thể ghi vào hợp đồng 1 trong 2 nội dung sau:

5.1. Điều khoản Trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].

(b) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(c) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(d) ngôn ngữ trọng tài là [ ].** Ghi chú: *

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài **

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

5.2. Điều khoản Trọng tài mẫu áp dụng cho thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(b) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(c) ngôn ngữ trọng tài là [ ]. **

Ghi chú:

* Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài.

** Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Liên hệ 0979 133 955 để được tư vấn!