Nhiều ưu việt khi giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng bằng Trọng tài thương mại

Tháng mười một 6, 2025

1. Tìm hiểu về tranh chấp tài chính và ngân hàng

1.1. Khái niệm về tranh chấp tài chính – ngân hàng

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam chưa có quy định cụ thể liệt kê khái niệm thế nào là tranh chấp tài chính – ngân hàng, tuy nhiên các tranh chấp trong lĩnh vực này xảy ra khá phổ biến và đa dạng về loại hình. Trên cơ sở thực tiễn, chúng ta có thể hiểu rằng tranh chấp tài chính – ngân hàng là việc xung đột, mâu thuẫn lợi ích giữa các bên trong các giao dịch liên quan trong lĩnh vực tài chính và ngân hàng. Tranh chấp tài chính và ngân hàng có thể được nhận diện khi trong tranh chấp có một bên là tổ chức tín dụng và đối tượng tranh chấp của các vụ việc này thường liên quan đến tài sản vay, thế chấp, tín dụng, đầu tư và bảo hiểm ngân hàng.

Và loại tranh chấp này thường được Toà án phân loại vào vụ việc dân sự, nên về thẩm quyền giải quyết tranh chấp, các phương thức giải quyết tranh chấp mang đặc trưng và được giải quyết theo thủ tục được quy định trong Bộ luật dân sự 2015.

1.2. Phân loại các tranh chấp về tài chính và ngân hàng

Tài chính – Ngân hàng là một lĩnh vực đặc thù, nên những tranh chấp xảy ra cũng có tính chất khá phức tạp, chứa nhiều rủi ro và thường có giá trị tài sản lớn. Một số loại tranh chấp phổ biến trong lĩnh vực này như sau:

Tranh chấp về hợp đồng vay tài sản, hợp đồng tín dụng:

Sự phát triển của hoạt động tín dụng ngân hàng là động lực kinh tế mạnh mẽ, mang lại lợi ích các Tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, lợi nhuận này luôn đi kèm với rủi ro tiềm tàng và đáng kể về nợ xấu và nợ khó đòi. Bản chất của mối quan hệ vay mượn này khiến các tranh chấp phát sinh từ Hợp đồng tín dụng/Hợp đồng vay tài sản hầu như luôn tập trung vào một vấn đề cốt lõi là thu hồi khoản nợ khi bên vay vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ thanh toán, tức là không trả nợ đúng hạn hoặc hoàn toàn không thực hiện nghĩa vụ chi trả. Do đó, việc quản lý rủi ro và các cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả là yếu tố sống còn để đảm bảo sự an toàn và bền vững của hệ thống tài chính.

Tranh chấp về thẻ tín dụng:

Thẻ tín dụng là một phương tiện thanh toán tiện lợi, cho phép người dùng ứng trước tiền để chi tiêu, nhưng sự phổ biến của nó lại kéo theo nhiều tranh chấp pháp lý phức tạp. Các tranh chấp thường gặp bao gồm mâu thuẫn về phí trễ hạn, phí vượt hạn mức hay các vấn đề liên quan đến lãi suất không minh bạch. Tuy nhiên, loại tranh chấp nổi cộm nhất trong thời đại công nghệ số là gian lận thẻ tín dụng, nơi mà phần lớn rủi ro thuộc về người sử dụng thẻ. Khi các giao dịch gian lận xảy ra, người dùng thường khó chứng minh được sự vô can của mình, dẫn đến việc các yêu cầu cơ bản như không tính khoản tiền bị mất vào sao kê hay kéo dài thời hạn thanh toán bị ngân hàng phát hành thẻ từ chối. Điều này làm nổi bật một nghịch lý trong hệ thống thanh toán điện tử: sự tiện lợi đi kèm với trách nhiệm chứng minh gánh nặng và rủi ro đáng kể cho cá nhân người tiêu dùng trước các hành vi tội phạm công nghệ cao.

Tranh chấp về tài sản đảm bảo:

Tài sản bảo đảm là một đặc trưng cốt yếu trong hoạt động tài chính – ngân hàng, giúp giảm thiểu rủi ro cho các khoản vay. Tuy nhiên, chính yếu tố này lại là nguồn gốc của nhiều tranh chấp phức tạp, đặc biệt khi bên vay không thực hiện được nghĩa vụ thanh toán. Các mâu thuẫn chủ yếu xoay quanh việc xử lý tài sản bảo đảm, tranh chấp về quyền sở hữu hay quyền kiểm soát tài sản đó dù tài sản là của bên vay hay bên thứ ba bảo đảm, cũng như sự không đồng thuận về phương pháp thu hồi nợ và trách nhiệm pháp lý liên quan. Những tranh cãi này không chỉ làm trì hoãn quá trình thu hồi vốn của ngân hàng mà còn phức tạp hóa quyền lợi hợp pháp của khách hàng và bên bảo đảm.

Tranh chấp về bảo hiểm liên quan đến ngân hàng:

Hoạt động bán chéo bảo hiểm qua ngân hàng đang là nguồn phát sinh nhiều tranh chấp giữa khách hàng và ngân hàng. Các mâu thuẫn này thường tập trung vào sự thiếu minh bạch và không đồng thuận về các điều khoản cốt lõi của hợp đồng bảo hiểm, bao gồm phạm vi bảo hiểm, mức đền bù, và đặc biệt là quy trình yêu cầu bồi thường. Khách hàng thường bày tỏ sự không hài lòng khi ngân hàng giải thích hoặc áp dụng các điều khoản bảo hiểm một cách không rõ ràng hoặc gây bất lợi. Hơn nữa, tranh chấp còn liên quan đến mức phí bảo hiểm, sự thiếu rõ ràng trong cách tính phí, và nghi vấn về khả năng ngân hàng thực sự đáp ứng mong đợi về dịch vụ bảo hiểm của khách hàng.

2. Các phương thức giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng theo quy định pháp luật

Tranh chấp trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng có thể được giải quyết thông qua nhiều phương thức khác nhau, bao gồm: Thương lượng, Hòa giải, Trọng tài thương mại, và Tòa án. Mặc dù Tòa án là phương thức có tính cưỡng chế cao nhất, xu hướng chung và khuyến nghị hiện nay là hướng tới sử dụng các cơ chế linh hoạt ngoài tố tụng Toà án. Đặc biệt, Trọng tài thương mại được xem là lựa chọn tối ưu nhờ các ưu điểm về tính bảo mật, tốc độ và khả năng chọn chuyên gia giải quyết. Tuy nhiên, dù có nhiều lợi thế trong thời kỳ hội nhập, các phương thức này vẫn chưa được sử dụng rộng rãi do phần lớn các bên tham gia thương mại chưa hiểu rõ những quy định pháp luật và lợi ích thiết thực mà chúng mang lại. Vì vậy, việc tăng cường sử dụng Trọng tài là cần thiết để đạt được hiệu quả giải quyết tranh chấp cao hơn và bảo vệ tốt hơn lợi ích kinh doanh.

3. Nhiều ưu việt khi lựa chọn sử dụng Trọng tài thương mại để giải quyết tranh chấp

Vai trò quan trọng của Trọng tài trong bối cảnh hội nhập:

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng hiện nay, việc chuyển dịch sang phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu đối với các doanh nghiệp, tổ chức tài chính và tín dụng tại Việt Nam. Khi các giao dịch thương mại có yếu tố nước ngoài ngày càng gia tăng về số lượng và tính phức tạp, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải thích ứng bằng cách trang bị kiến thức và chủ động đưa điều khoản Trọng tài vào các hợp đồng, từ giao dịch trong nước đến quốc tế. Việc đổi mới phương thức giải quyết tranh chấp là bước tiến cần thiết để doanh nghiệp có thể hoạt động hiệu quả và chuyên nghiệp, theo kịp các tập đoàn lớn trên thế giới.

Ưu thế vượt trội của Trọng tài thương mại:

Lựa chọn Trọng tài thương mại mang lại hiệu quả và lợi ích nổi bật hơn hẳn các phương thức truyền thống. Các ưu điểm then chốt bao gồm: thời gian giải quyết tranh chấp nhanh chóng, giúp doanh nghiệp sớm ổn định hoạt động; hiệu lực của phán quyết trọng tài là chung thẩm, loại bỏ quy trình giải quyết kéo dài qua hai cấp xét xử; đặc biệt, Trọng tài giúp giữ được bí mật kinh doanh – một yếu tố sống còn. Hơn nữa, các bên được quyền tự do lựa chọn thời gian, địa điểm, và quan trọng nhất là được chọn người có chuyên môn tương ứng với vụ việc để ra phán quyết, đảm bảo tính công bằng và chuyên nghiệp.

Ưu điểm về tính pháp lý:

Chính nhờ những ưu điểm vượt trội về hiệu quả, tính linh hoạt và khả năng bảo mật, phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại đã được Nhà nước công nhận và đặc biệt khuyến khích các bên áp dụng. Phán quyết của Trọng tài còn được Cơ quan Thi hành án dân sự thi hành theo quy định của pháp luật, củng cố tính ràng buộc và khả năng cưỡng chế thi hành. Do đó, các tổ chức và doanh nghiệp nên chủ động tiếp cận và xem Trọng tài thương mại là công cụ chiến lược không thể thiếu, nhằm giải quyết triệt để các rủi ro pháp lý một cách nhanh chóng, hiệu quả, đảm bảo tối đa lợi ích thương mại và duy trì quan hệ đối tác lâu dài.

4. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp bằng phương pháp trọng tài thương mại tại BBIAC. Quý khách hàng có thể ghi vào hợp đồng 1 trong 2 nội dung sau:

4.1. Điều khoản Trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].

(b) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(c) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(d) ngôn ngữ trọng tài là [ ].** Ghi chú: *

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài **

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

4.2. Điều khoản Trọng tài mẫu áp dụng cho thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(b) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(c) ngôn ngữ trọng tài là [ ]. **

Ghi chú:

* Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài.

** Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Liên hệ 0979 133 955 để được tư vấn!