Liệu Trọng tài Thương mại có được tuyên bố hợp đồng vô hiệu không?
Câu hỏi:
Liệu Trọng tài Thương mại có được tuyên bố hợp đồng vô hiệu không? Vì trong BLDS chỉ quy định về thời hiệu tòa án tuyên giao dịch vô hiệu chứ không đề cập đến trọng tài, nhưng trong quy tắc tố tụng của BBIAC lại có quy định này nên chưa hiểu rõ cách áp dụng như nào cho đúng?
Trả lời:
Trọng tài thương mại hoàn toàn có thẩm quyền để tuyên bố một hợp đồng vô hiệu nếu như tranh chấp đó thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài và các bên có thỏa thuận trọng tài một cách hợp lệ. Cụ thể là tại Điều 2 Luật Trọng tài thương mại 2010 có quy định về việc trọng tài có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp phát sinh từ hoạt động thương mại hay tại Khoản 1 Điều 3 của Luật này cũng có quy định: “Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo quy định của Luật này.” Như vậy tức là trọng tài thương mại sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận bao gồm cả tranh chấp về hiệu lực của hợp đồng.
Ngoài ra theo Khoản 4 Điều 35 của Luật Trọng tài thương mại 2010 thì: “Trường hợp bị đơn cho rằng vụ tranh chấp không thuộc thẩm quyền của Trọng tài, không có thoả thuận trọng tài, thoả thuận trọng tài vô hiệu hoặc thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được thì phải nêu rõ điều đó trong bản tự bảo vệ” tức là nếu một bên hoặc các bên cho rằng thỏa thuận trọng tài vô hiệu thì vẫn phải nêu rõ vấn đề đó trong bản tự bảo vệ của mình trước Hội đồng trọng tài và Hội đồng trọng tài có thẩm quyền phán quyết về hiệu lực của thỏa thuận trọng tài. Điều này cho thấy trọng tài có quyền xác định tính hợp pháp, hiệu lực của giao dịch dân sự, bao gồm cả việc tuyên bố hợp đồng vô hiệu toàn bộ hoặc một phần.
Bộ Luật Dân sự 2015 chỉ đề cập chủ yếu đến Tòa án (Theo Điều 131, Điều 132…) chủ yếu quy định về hậu quả pháp lý và thời hiệu yêu cầu tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu và thường đề cập đến vai trò của Tòa án là vì Bộ Luật Dân sự là một Bộ luật chung và thường được áp dụng trong việc tố tụng Tòa án. Tuy nhiên, chúng ta không thể vì thế mà kết luận việc trọng tài không có thẩm quyền áp dụng các quy định này nếu như vụ việc được đưa ra trọng tài. Mặc dù Trọng tài không phải là một cơ quan tư pháp nhưng theo như quy định tại Luật Trọng tài thương mại thì phán quyết của trọng tài sẽ có giá trị chung thẩm tương tự như bản án của Tòa án do đó Hội đồng trọng tài có quyền áp dụng Bộ Luật Dân sự để tuyên bố hợp đồng vô hiệu.
Đối với quy định trong quy tắc tố tụng của BBIAC cũng có quy định rõ ràng về thẩm quyền của Hội đồng trọng tài trong việc có thể áp dụng pháp luật để tuyên bố hợp đồng vô hiệu nếu có yêu cầu từ một bên và có đủ căn cứ. Điều này có thể căn cứ vào Khoản 4 Điều 23 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC khi quy định “Quyết định của Hội đồng Trọng tài về hợp đồng vô hiệu không làm mất đi hiệu lực của thỏa thuận trọng tài”. Điều này cho thấy là phù hợp với luật và cũng làm rõ được thẩm quyền của trọng tài trong thực tiễn.
Như vậy, Trọng tài có thể tuyên bố hợp đồng vô hiệu nếu như vụ việc được giải quyết bằng trọng tài và các điều kiện về thẩm quyền, hình thức và thời hiệu được đảm bảo. Đồng thời cho thấy rằng quy định trong Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC là một bước cụ thể hóa các quy định của Luật Trọng tài thương mại 2010 và Bộ Luật Dân sự 2015, cho thấy được rằng quy định này không mâu thuẫn với pháp luật hiện hành.
