Phương thức giải quyết bằng Trọng tài trong tranh chấp hợp đồng bảo hiểm

Tháng mười một 6, 2025

1. Khái niệm về hợp đồng bảo hiểm

Bảo hiểm là một dịch vụ kinh tế giữ vai trò trong việc quản lý rủi ro và bảo vệ các cá nhân, tổ chức, và doanh nghiệp khỏi những tổn thất tài chính không mong muốn khi có sự cố xảy ra. Về bản chất, bảo hiểm là một cơ chế vận hành giống như sự chuyển giao rủi ro, trong đó, người tham gia được hưởng các khoản trợ cấp hoặc bồi thường khi xảy ra những rủi ro ngoài ý muốn, thông qua việc đóng góp một khoản tài chính ban đầu – phí bảo hiểm. Khoản trợ cấp hay bồi thường này sẽ được tổ chức bảo hiểm thực hiện chi trả một phần hoặc toàn bộ, tùy thuộc vào các điều khoản và chế độ cụ thể đã được quy định trong hợp đồng. Trong khuôn khổ hệ thống pháp lý, bảo hiểm là một lĩnh vực chuyên biệt, thường được phân loại cùng với các vấn đề liên quan đến Lao động, và được điều chỉnh một cách tổng thể bởi các quy định pháp luật chuyên ngành như Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022.

Hợp đồng bảo hiểm, xét về mặt pháp lý, là sự thỏa thuận mang tính ràng buộc giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Đây là văn bản thiết lập rõ ràng trách nhiệm và nghĩa vụ của hai bên đối với việc bồi thường khi phát sinh sự cố rủi ro. Theo thỏa thuận này, nghĩa vụ chính của bên mua bảo hiểm là phải đóng phí bảo hiểm. Ngược lại, doanh nghiệp bảo hiểm phải thực hiện nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm đã được xác định xảy ra.

Đặc điểm của hợp đồng bảo hiểm thể hiện vai trò là giải pháp mang đến sự an tâm cả về vật chất lẫn tinh thần, đồng thời góp phần ổn định tài chính cho người tham gia và giúp san sẻ những tổn thất khó khăn. Về hình thức, bảo hiểm thường được triển khai dưới hai dạng chính: Thứ nhất, là bảo hiểm bắt buộc, loại hình do pháp luật quy định, yêu cầu các tổ chức và cá nhân có nghĩa vụ phải thực hiện, với mức phí và chế độ quy định thống nhất chung. Thứ hai, là bảo hiểm tự nguyện, trong đó người tham gia được trao quyền lựa chọn công ty bảo hiểm, sản phẩm bảo hiểm, cũng như mức phí và quyền lợi bảo hiểm tương ứng. Việc tham gia bảo hiểm chuyển phần rủi ro tài chính sang công ty bảo hiểm, không chỉ giúp người tham gia giải tỏa nỗi sợ hãi và lo lắng, mà còn góp phần tạo nguồn vốn cho đầu tư phát triển kinh tế và tăng thu cho ngân sách nhà nước thông qua các loại thuế mà các công ty bảo hiểm phải nộp.

2. Các loại tranh chấp hợp đồng bảo hiểm thường gặp

Khái niệm: Tranh chấp hợp đồng bảo hiểm phát sinh từ sự bất đồng giữa các bên tham gia liên quan đến việc thực hiện quyền và nghĩa vụ đã được thỏa thuận. Về bản chất, các mâu thuẫn này thường xoay quanh sự khác biệt trong việc giải thích hoặc thực thi hợp đồng, hoặc khi một trong các bên bị cáo buộc vi phạm các cam kết đã ký kết.

Nguyên nhân: dẫn đến tranh chấp rất đa dạng, bao gồm sự thiếu minh bạch của điều khoản, sự hiểu nhầm về phạm vi bảo hiểm, sự thiếu sót trong việc cung cấp thông tin, hoặc việc người được bảo hiểm không khai báo đúng các yếu tố rủi ro quan trọng có thể ảnh hưởng đến mức độ rủi ro.

Phân loại: Trong quá trình thực hiện hợp đồng, có thể xác định ba loại tranh chấp phổ biến và cốt lõi liên quan đến việc thực thi các quyền lợi tài chính.

Thứ nhất, là tranh chấp về quyền lợi bảo hiểm và số tiền chi trả. Đây là loại mâu thuẫn thường xảy ra trong quá trình xác định và định lượng số tiền bồi thường khi sự kiện bảo hiểm xảy ra. Bất đồng phát sinh khi doanh nghiệp bảo hiểm tiến hành điều tra, thẩm định hồ sơ, dẫn đến sự không thống nhất với bên mua bảo hiểm về mức độ thiệt hại thực tế được chấp nhận.
Thứ hai, là tranh chấp về thời hạn bồi thường. Loại này phát sinh khi hợp đồng đã quy định rõ thời hạn chi trả nhưng doanh nghiệp bảo hiểm chậm trễ hoặc trì hoãn việc thực hiện nghĩa vụ này. Sự chậm trễ này vi phạm cam kết hợp đồng và là cơ sở để bên được bảo hiểm khiếu nại, khởi kiện.
Thứ ba, là tranh chấp về điều kiện pháp lý và tính toàn vẹn của hợp đồng. Loại tranh chấp này tập trung vào các điều kiện và yếu tố pháp lý ảnh hưởng đến hiệu lực và phạm vi áp dụng của hợp đồng. Nội dung cốt lõi bao gồm tranh chấp về điều khoản loại trừ trách nhiệm, dẫn đến yêu cầu bồi thường bị từ chối. Ngoài ra, tranh chấp còn bao gồm các vấn đề pháp lý sâu hơn như tranh chấp về điều kiện để được hưởng quyền lợi bảo hiểm, sự thay đổi mức độ rủi ro, hoặc các trường hợp liên quan đến tính hợp pháp của hợp đồng như hợp đồng bị tuyên vô hiệu, bị hủy bỏ, hoặc bị đơn phương chấm dứt. Mâu thuẫn cũng có thể xoay quanh sự thiếu trung thực của một trong các bên trong quá trình giao kết và thực hiện thỏa thuận.

3. Các phương thức giải quyết tranh chấp hợp đồng bảo hiểm

Các tranh chấp về hợp đồng bảo hiểm, là những mâu thuẫn phát sinh liên quan đến quyền và nghĩa vụ của các bên, cần được giải quyết theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tham gia. Theo quy định tại Điều 32 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, các bên có thể lựa chọn áp dụng các phương thức giải quyết tranh chấp sau đây:

Thương lượng: Đây là bước đầu tiên và cơ bản nhất, cho phép các bên trao đổi trực tiếp để tìm kiếm giải pháp.
Hòa giải: Phương thức này sử dụng sự hỗ trợ của bên thứ ba độc lập nhằm giúp các bên đạt được thỏa thuận, được khuyến khích vì tính linh hoạt và khả năng giữ bí mật thông tin.
Trọng tài: Là quá trình chính thức yêu cầu quyết định của một hoặc nhiều trọng tài viên, thường được thực hiện theo quy định pháp luật.
Tòa án: Các bên đưa vụ việc ra Tòa án có thẩm quyền để được giải quyết và đưa ra phán quyết cuối cùng.

4. Nên sử dụng Trọng tài thương mại để giải quyết tranh chấp về hợp đồng bảo hiểm không?

Trong bối cảnh giải quyết tranh chấp hợp đồng bảo hiểm, phương thức Trọng tài được xem là lựa chọn chiến lược và hiệu quả, đặc biệt đối với các tranh chấp phức tạp cần sự phân xử dứt điểm và chuyên môn cao. Việc lựa chọn Trọng tài mang lại lợi thế về thời gian giải quyết nhanh hơn đáng kể so với việc xét xử tại Tòa án, giúp các bên nhanh chóng ổn định hoạt động hoặc cuộc sống. Hơn thế nữa, Trọng tài đảm bảo giảm thiểu rủi ro về việc công khai thông tin nhạy cảm của hợp đồng và doanh nghiệp. Quyết định của Trọng tài viên mang tính chất bắt buộc, có hiệu lực thi hành như bản án của Tòa án, điều này tạo ra tính ràng buộc pháp lý mạnh mẽ và đảm bảo rằng kết quả giải quyết sẽ được thực thi. Đối với các bên tham gia hợp đồng bảo hiểm, việc ưu tiên thỏa thuận chọn Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp sẽ là một bước đi pháp lý khôn ngoan nhằm đạt được sự phân xử chuyên nghiệp, kín đáo và kịp thời, tối ưu hóa cơ hội thắng lợi trong tranh chấp.

5. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp bằng phương pháp trọng tài thương mại tại BBIAC. Quý khách hàng có thể ghi vào hợp đồng 1 trong 2 nội dung sau:

5.1. Điều khoản Trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].

(b) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(c) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(d) ngôn ngữ trọng tài là [ ].** Ghi chú: *

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài **

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

5.2. Điều khoản Trọng tài mẫu áp dụng cho thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(b) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(c) ngôn ngữ trọng tài là [ ]. **

Ghi chú:

* Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài.

** Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Liên hệ 0979 133 955 để được tư vấn!