Quyền phản đối trong trọng tài thương mại.

Tháng 7 21, 2025

Bài viết trình bày về quyền phản đối trong tố tụng trọng tài theo Luật Trọng tài thương mại 2010 và Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP. Khi đã mất quyền phản đối, các bên không được yêu cầu Hội đồng trọng tài hoặc Tòa án xem xét những vi phạm đó, cũng như không có quyền yêu cầu hủy phán quyết trọng tài dựa trên những vi phạm đã biết nhưng không kịp thời phản đối. Tuy nhiên, trong trường hợp nhất định theo quy định Tòa án vẫn có quyền xem xét và quyết định hủy bỏ phán quyết, ngay cả khi một bên đã mất quyền phản đối. Bài viết cũng chỉ ra rằng quy định về mất quyền phản đối này được xây dựng dựa trên Luật Mẫu UNCITRAL.

1. Phản đối trong tố tụng trọng tài

Căn cứ Điều 13 Luật trọng tài thương mại năm 2010 quy định về mất quyền phản đối trong trường hợp sau:

Trong trường hợp một bên phát hiện có vi phạm quy định của Luật trọng tài hoặc của thỏa thuận trọng tài mà vẫn tiếp tục thực hiện tố tụng trọng tài và không phản đối những vi phạm trong thời hạn do Luật này quy định thì mất quyền phản đối tại Trọng tài hoặc Tòa án.

Điều này được hướng dẫn tại Điều 6 Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP như sau

“Điều 6. Mất quyền phản đối quy định tại Điều 13 Luật TTTM

Trường hợp một bên phát hiện có vi phạm quy định Luật TTTM hoặc của thỏa thuận trọng tài mà vẫn tiếp tục thực hiện tố tụng trọng tài và không phản đối với Hội đồng trọng tài, Trung tâm trọng tài những vi phạm đó trong thời hạn do Luật TTTM quy định thì mất quyền phản đối tại Trọng tài, hoặc tại Tòa án đối với những vi phạm đã biết đó. Trường hợp Luật TTTM không quy định thời hạn thì thời hạn được xác định theo thỏa thuận của các bên hoặc quy tắc tố tụng trọng tài. Trường hợp các bên không thỏa thuận hoặc quy tắc tố tụng trọng tài không quy định thì việc phản đối phải được thực hiện trước thời điểm Hội đồng trọng tài tuyên phán quyết.
Trước khi xem xét yêu cầu của một hoặc các bên về việc có vi phạm quy định Luật TTTM hoặc của thỏa thuận trọng tài, Tòa án phải kiểm tra các tài liệu, chứng cứ, quy tắc tố tụng trọng tài để xác định đối với yêu cầu đó, một hoặc các bên có mất quyền phản đối hay không mất quyền phản đối.

Trường hợp Tòa án xác định vi phạm đã mất quyền phản đối quy định tại Điều 13 Luật TTTM và hướng dẫn tại khoản 1 Điều này thì bên đã mất quyền phản đối không được quyền khiếu nại quyết định của Hội đồng trọng tài, yêu cầu hủy phán quyết trọng tài đối với những vi phạm đã mất quyền phản đối đó. Tòa án không được căn cứ vào các vi phạm mà một hoặc các bên đã mất quyền phản đối để quyết định chấp nhận yêu cầu của một hoặc các bên.

Khi giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, Tòa án có trách nhiệm xem xét theo quy định tại điểm đ khoản 2 và điểm b khoản 3 Điều 68 Luật TTTM. Trường hợp xét thấy có đủ căn cứ để chấp nhận hoặc không chấp nhận yêu cầu thì Tòa án có quyền quyết định ngay cả khi một hoặc các bên đã mất quyền phản đối.”

Trường hợp tòa án xác định vi phạm đã mất quyền phản đối thì bên đã mất quyền phản đối không được quyền khiếu nại quyết định của hội đồng trọng tài, yêu cầu hủy phán quyết trọng tài đối với những vi phạm đã mất quyền phản đối đó. Tòa án không được căn cứ vào các vi phạm mà một hoặc các bên đã mất quyền phản đối để quyết định chấp nhận yêu cầu của một hoặc các bên. Tuy nhiên, có một trường hợp đặc biệt là khi giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, tòa án có trách nhiệm xem xét theo quy định tại điểm đ khoản 2 và điểm b khoản 3 Điều 68 Luật Trọng tài Thương mại (quy định về hủy phán quyết trọng tài do trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam). Nếu xét thấy có đủ căn cứ để chấp nhận hoặc không chấp nhận yêu cầu thì tòa án có quyền quyết định ngay cả khi một hoặc các bên đã mất quyền phản đối.

Như vậy tại thời điểm trước khi hội đồng trọng tài tuyên phán quyết, nếu một bên phát hiện thấy có vi phạm pháp luật điều chỉnh tố tụng trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài mà vẫn tiếp tục tố tụng trọng tài và không phản đối vi phạm với hội đồng trọng tài hoặc tổ chức trọng tài trong thời hạn cho phép thì sẽ mất quyền khiếu nại về những vi phạm ấy trước hội đồng trọng tài hay tòa án. Thời hạn cho phép để thực hiện quyền phản đối vi phạm trước tiên phải tuân theo pháp luật điều chỉnh tố tụng trọng tài. Nếu pháp luật điều chỉnh tố tụng trọng tài không quy định thì theo sự thỏa thuận của các bên. Nếu các bên không có thỏa thuận thì theo quy tắc tố tụng trọng tài được áp dụng để giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, ngay cả khi một bên đã mất quyền phản đối nhưng vẫn có yêu cầu hủy phán quyết trọng tài thì tòa án vẫn có thể tuyên hủy phán quyết trọng tài nếu phán quyết trọng tài trái với trật tự công của nước có tòa án đó.

2. Trường hợp có nhiều thỏa thuận trong trọng tài.

Nghị quyết 01/2014/NĐ-CP quy định như sau.

“Điều 7. Về thỏa thuận trọng tài quy định tại Điều 16 Luật TTTM

Trường hợp có nhiều thỏa thuận trọng tài được xác lập đối với cùng một nội dung tranh chấp thì thỏa thuận trọng tài được xác lập hợp pháp sau cùng theo thời gian có giá trị áp dụng.
Trường hợp thỏa thuận trọng tài có nội dung không rõ ràng, có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau thì áp dụng quy định của Bộ luật dân sự để giải thích.
Khi có sự chuyển giao quyền, nghĩa vụ phát sinh từ giao dịch, hợp đồng mà trong giao dịch, hợp đồng đó các bên có xác lập thỏa thuận trọng tài hợp pháp thì thỏa thuận trọng tài trong giao dịch, hợp đồng vẫn có hiệu lực đối với bên được chuyển giao và bên nhận chuyển giao, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.
Việc gộp nhiều quan hệ pháp luật tranh chấp để giải quyết trong cùng một vụ kiện được thực hiện khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Các bên thỏa thuận đồng ý gộp nhiều quan hệ pháp luật tranh chấp vào giải quyết trong cùng một vụ kiện;
b) Quy tắc tố tụng trọng tài cho phép gộp nhiều quan hệ pháp luật tranh chấp vào giải quyết trong cùng một vụ kiện.

Quyền phản đối trong trọng tài thương mại.

3. Quyền phản đối theo trọng tài quốc tế

Chi tiết Điều 4: Luật mẫu của UNCITRAL về trọng tài quốc tế năm 1985

Điều 4: Khước từ quyền phản đối:

“Khi một bên biết rằng bất kỳ điều khoản của Luật này có thể bị các bên làm tổn hại, hoặc bất kỳ yêu cầu nào theo thoả thuận trọng tài chưa được tuân thủ và vẫn tiếp tục tiến hành trọng tài mà không tuyên bố sự phản đối của mình về những việc không chấp hành đó trong thời hạn cho phép thì sẽ xem như đã từ bỏ quyền phản đối của mình.”

Tương tự như vậy quyền phản đối cũng được tìm thấy tại Điều 5 Luật Trọng tài Hàn Quốc 1999, Điều 4 Luật Trọng tài Thương mại quốc tế 1993 của Liên bang Nga v.v.

“Điều 5 (Mất quyền phản đối) Một bên không được chậm trễ đưa ra phản đối ngay cả sau khi biết rằng các bên đã vi phạm các quy định tự nguyện của Đạo luật này hoặc thỏa thuận giữa các bên về thủ tục trọng tài, hoặc đưa ra phản đối trong bộ thời gian phản đối Nếu thủ tục trọng tài không được thực hiện, quyền phản đối trọng tài sẽ bị tước bỏ.”

Điều 4 Từ bỏ quyền phản đối

“Nếu một bên biết rằng bất kỳ điều khoản nào của Luật này mà các bên có thể vi phạm hoặc bất kỳ yêu cầu nào theo thỏa thuận trọng tài, đã không được tuân thủ và vẫn tiếp tục tham gia vào quá trình phân xử trọng tài mà không phản đối việc không tuân thủ đó không có sự chậm trễ quá mức, và nếu có bất kỳ thời hạn nào được đưa ra cho mục đích đó, thì trong thời hạn đó, nó sẽ được coi là đã từ bỏ quyền phản đối của mình.”

Như vậy pháp luật trọng tài Việt Nam đã tiếp thu quy định của Luật Mẫu UNCITRAL về từ bỏ quyền phản đối và được ghi nhận tại Điều 13 Luật Trọng tài Thương mại năm 2010 và Điều 6 Nghị quyết số 01/2014/NQ-H DTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật Trọng tài Thương mại.

4. Khi nào bị coi là mất quyền phản đối trong tố tụng trọng tài?

Theo quy định tại Điều 13 Luật Trọng tài thương mại 2010 thì: “Trong trường hợp một bên phát hiện có vi phạm quy định của Luật này hoặc của thỏa thuận trọng tài mà vẫn tiếp tục thực hiện tố tụng trọng tài và không phản đối những vi phạm trong thời hạn do Luật này quy định thì mất quyền phản đối tại Trọng tài hoặc Tòa án.”

Theo đó, nếu một bên phát hiện có vi phạm theo quy định của Luật Trọng tài thương mại hoặc vi phạm thỏa thuận trọng tài của hai bên mà không phản đối những vi phạm này trong một thời hạn nhất định thì sau thời hạn này việc phản đối sẽ không được chấp nhận và bị coi là mất quyền phản đối.

Tại Khoản 1 Điều 6 Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP Nghị quyết Hướng dẫn thi hành một số quy định luật trọng tài thương mại xác định thời hạn phản đối cụ thể như sau:

Trường hợp một bên phát hiện có vi phạm quy định Luật TTTM hoặc của thỏa thuận trọng tài mà vẫn tiếp tục thực hiện tố tụng trọng tài và không phản đối với Hội đồng trọng tài, Trung tâm trọng tài những vi phạm đó trong thời hạn do Luật Trọng tài thương mại quy định thì mất quyền phản đối tại Trọng tài, hoặc tại Tòa án đối với những vi phạm đã biết đó.

Trường hợp Luật Trọng tài thương mại không quy định thời hạn thì thời hạn được xác định theo thỏa thuận của các bên hoặc quy tắc tố tụng trọng tài. Trường hợp các bên không thỏa thuận hoặc quy tắc tố tụng trọng tài không quy định thì việc phản đối phải được thực hiện trước thời điểm Hội đồng trọng tài tuyên phán quyết.

5. Sau khi có phán quyết trọng tài thì mới phản đối và yêu cầu hủy bỏ phán quyết trọng tài tại Tòa án như vậy có được không?

Trước khi xem xét yêu cầu của một hoặc các bên về việc có vi phạm quy định Luật Trọng tài thương mại hoặc của thỏa thuận trọng tài, Tòa án phải kiểm tra các tài liệu, chứng cứ, quy tắc tố tụng trọng tài để xác định đối với yêu cầu đó, một hoặc các bên có mất quyền phản đối hay không mất quyền phản đối. Trường hợp Tòa án xác định vi phạm đã mất quyền phản đối thì bên đã mất quyền phản đối không được quyền khiếu nại quyết định của Hội đồng trọng tài, yêu cầu hủy phán quyết trọng tài đối với những vi phạm đã mất quyền phản đối đó. Tòa án không được căn cứ vào các vi phạm mà một hoặc các bên đã mất quyền phản đối để quyết định chấp nhận yêu cầu của một hoặc các bên.