So sánh giữa “Trọng tài quy chế” và “Trọng tài vụ việc”

Tháng 6 2, 2025

Trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp thương mại, trọng tài là một phương thức hiệu quả và phổ biến. Trọng tài thương mại tồn tại dưới hai hình thức chính: trọng tài vụ việc và trọng tài quy chế (hay còn gọi là trọng tài thường trực). Mỗi hình thức có những đặc điểm riêng biệt, phù hợp với các nhu cầu và bối cảnh tranh chấp khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ khái niệm của hai loại hình trọng tài này và phân tích những điểm khác biệt cơ bản, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động và ứng dụng của chúng trong thực tiễn.

Cơ sở pháp lý: Luật Trọng tài thương mại 2010

1. Khái niệm trọng tài quy chế và trọng tài vụ việc

1.1. Trọng tài quy chế (trọng tài thường trực)

Theo khoản 6 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định: “Trọng tài quy chế là hình thức giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài theo quy định của Luật này và quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài đó.

Hình thức trọng tài này được tổ chức chặt chẽ, có bộ máy, trụ sở làm việc thường xuyên, thường có danh sách trọng tài viên hoạt động theo điều lệ và quy tắc tố tụng riêng. Hầu hết các tổ chức trọng tài lớn, có uy tín trên thế giới đều được thành lập theo mô hình này dưới những tên gọi như trung tâm trọng tài, ủy ban trọng tài, viện trọng tài, hội đồng trọng tài quốc gia và quốc tế… nhưng chủ yếu và phổ biến được tổ chức dưới dạng các trung tâm trọng tài.

1.2. Trọng tài vụ việc

Căn cứ vào khoản 7 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định: “Trọng tài vụ việc là hình thức giải quyết tranh chấp theo quy định của Luật này và trình tự, thủ tục do các bên thoả thuận”.

Bản chất của trọng tài vụ việc được thể hiện qua các đặc trưng cơ bản sau:

– Được thành lập khi phát sinh tranh chấp và tự chấm dứt hoạt động khi giải quyết xong tranh chấp.

– Không có trụ sở thường trực, không có bộ máy điều hành, không có danh sách trọng tài viên. Trọng tài viên được các bên chọn hoặc chỉ định có thể là người có tên trong hoặc ngoài danh sách trọng tài viên của bất kỳ trung tâm trọng tài nào.

– Quy tắc tố tụng của trọng tài vụ việc để giải quyết vụ tranh chấp có thể do các bên thỏa thuận xây dựng hoặc lựa chọn từ bất kỳ một quy tắc tố tụng nào của các trung tâm trọng tài.

Trọng tài vụ việc tuy được quy định trong Luật trọng tài thương mại 2010 nhưng chưa phát triển trên thực tế, một phần vì nếu lựa chọn sử dụng trọng tài vụ việc, các bên phải tự thực hiện toàn bộ quy trình với hội đồng trọng tài mà không có sự hỗ trợ bởi một Ban thư ký thường trực và vì vậy cần có kinh nghiệm tham gia tố tụng trọng tài trước đó.

so-sanh-trong-tai-vu-viec-va-trong-tai-quy-che

2. Sự khác nhau giữa trọng tài quy chế và trọng tài vụ việc

Trọng tài quy chế và trọng tài vụ việc có một số điểm khác biệt cơ bản như sau:

Tiêu chí	Trọng tài quy chế	Trọng tài vụ việc
Bản chất	Là những tổ chức trọng tài phi chính phủ, thông thường là các tổ chức xã hội – nghề nghiệp có chức năng giải quyết tranh chấp thương mại. Thành lập và chấm dứt theo các quy định của pháp lệnh trọng tài.	Không phải là một tổ chức hoạt động thường xuyên để giải quyết tranh chấp mà chỉ được thành lập theo sự thỏa thuận của các bên để giải quyết một vụ tranh chấp cụ thể và trọng tài sẽ chấm dứt hoạt động sau khi giải quyết xong vụ tranh chấp đó.
Đặc điểm	Hội đồng trọng tài sẽ được thành lập theo quy chế riêng của trung tâm trọng tài để giải quyết cho từng vụ tranh chấp nhất định. Có quy tắc tố tụng và danh sách trọng tài viên cố định Có trụ sở cố định, bộ máy điều hành và các phòng ban chức năng cố định	Được thành lập khi phát sinh tranh chấp và giải thể sau khi vụ tranh chấp kết thúc Quy tắc tố tụng và lựa chọn Trọng tài viên do các bên tự thỏa thuận Không có trụ sở thường trực, không có bộ máy điều hành và danh sách trọng tài viên cố định
Hoạt động xét xử	Do Trọng tài viên trong danh sách của trung tâm trọng tài	Do trọng tài viên các bên chọn
Quy tắc tố tụng riêng	Có tư cách pháp nhân, có điều lệ và quy tắc tố tụng riêng, có danh sách trọng tài viên và hoạt động hoàn toàn độc lập với nhau.	Không có quy tắc tố tụng riêng nên các bên trong tranh chấp phải tự thỏa thuận xây dựng quy tắc tố tụng để giải quyết tranh chấp hoặc các bên có thể lựa chọn quy tắc tố tụng của bất kỳ trung tâm trọng tài nào; và không có sẵn một danh sách trọng tài.Vì vậy, đây là hình thức trọng tài mà quyền tự định đoạt của các bên được mở rộng tối đa. Tuy nhiên, cũng gặp những khó khăn nhất định trong chỉ định trọng tài nếu bị đơn không hợp tác, hoặc trọng tài do các bên tranh chấp lựa chọn không chọn được trọng tài viên thứ ba.
Chi phí	Phí trọng tài thường cao hơn do hình thức trọng tài này thường phải duy trì bộ máy hoạt động thường xuyên với những chi phí hành chính.	Có thể thấp hơn trọng tài quy chế do không có phí hành chính. Tuy nhiên, trong trường hợp các bên phải thuê Thư ký để giúp việc cho Hội đồng Trọng tài thì chi phí giải quyết tranh chấp này có thể tăng thêm.
Thời gian giải quyết tranh chấp	Có thể kéo dài hơn trọng tài vụ việc do phải tuân thủ quy tắc tố tụng của trung tâm trọng tài đó	Được rút ngắn hơn do các bên tranh chấp có thể thỏa thuận để áp dụng một thủ tục tố tụng linh hoạt hơn.
Công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài	Tòa án thường dễ dàng công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài quy chế, đặc biệt là phán quyết của trọng tài của các Trung tâm trọng tài đã có uy tín	Việc công nhận và thi hành phán quyết của trọng tài vụ việc có thể gặp khó khăn hơn.
Ưu điểm	Các bên không cần phụ thuộc lẫn nhau vì có trình tự, thủ tục chi tiết và áp dụng chung; Danh sách trọng tài viên đảm bảo về chuyên môn và đa dạng lĩnh vực, ngành nghề; Phán quyết có tính chung thẩm và hiệu lực ngang với bản án của Tòa án, không cần đăng ký; Đảm bảo được quá trình giải quyết tranh chấp, các khoản phí được thực hiện đúng hạn.	Quyền định đoạt giữa các bên lớn; Chi phí ít tốn kém; Không giới hạn danh sách trọng tài viên; Các bên có quyền tự thỏa thuận về thủ tục giải quyết tranh chấp; Có thể rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp.
Nhược điểm	Tốn kém nhiều chi phí cho việc vận hành bộ máy và chi phí cho trọng tài; Trình tự, thủ tục tuân theo quy chế riêng nên không thể tự ý rút ngắn thời hạn; Quyền định đoạt của các bên không cao; Việc tham gia giải quyết tranh chấp phải được thực hiện ở trụ sở, chi nhánh của cơ sở trọng tài có thể gây bất lợi về việc di chuyển cho một hoặc các bên.	Không đảm bảo chuyên môn của các trọng tài viên trong từng lĩnh vực khác nhau; Không có quy chế riêng nên khó có thể ràng buộc các bên tham gia quá trình giải quyết tranh chấp; Khó có thể lường trước được những vấn đề phát sinh trong quá trình giải quyết tranh chấp dẫn đến việc có thể xảy ra tình trạng tranh chấp chồng tranh chấp; Để có thể thi hành phán quyết, cần phải đăng ký tại Tòa án gây tốn kém thời gian

Trên thực tế, hình thức trọng tài quy chế (hay còn gọi là trọng tài thường trực) có xu hướng được ưa thích hơn so với hình thức còn lại. Lý do xuất phát từ việc khi các bên có xảy ra tranh chấp và cần tìm đến bên thứ 3 để giải quyết là khi các bên đã không tìm được tiếng nói chung, không thể cùng ngồi lại để thương lượng, thỏa thuận hoặc một bên cố ý tránh mặt để trốn tránh trách nhiệm, nghĩa vụ của mình nên việc thành lập hội đồng trọng tài vụ việc trở nên bất khả thi. Đó cũng là lý do ngày nay có rất nhiều tổ chức trọng tài quy chế được thành lập trên nhiều quốc gia trên thế giới với nhiều tên gọi khác nhau như: Viện trọng tài, Ủy ban trọng tài, Hội đồng trọng tài,.. nhưng phổ biến nhất vẫn là Trung tâm trọng tài.

Nhìn chung, phương thức giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài đang ngày càng phổ biến, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh doanh thương mại mà tiêu chí bảo mật và nhanh chóng được đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, đối với mỗi hình thức trọng tài lại có ưu và nhược điểm nhất định, do đó, việc lựa chọn hình thức trọng tài nào sẽ phụ thuộc vào nhu cầu và tính chất phức tạp của một vụ tranh chấp.

3. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp bằng phương pháp trọng tài thương mại tại BBIAC. Quý khách hàng có thể ghi vào hợp đồng 1 trong 2 nội dung sau:

3.1. Điều khoản trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].

(b) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(d) ngôn ngữ trọng tài là [ ].** Ghi chú: *

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài **

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

3.2. Điều khoản trọng tài mẫu theo thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(b) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

Ghi chú:

* Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài

** Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Liên hệ 0979 133 955 để được tư vấn!