So sánh phương thức giải quyết tranh chấp bằng “Trọng tài thương mại” và “Tòa án”

Tháng 6 2, 2025

So-sanh-phuong-thuc-giai-quyet-tranh-chap-bang-trong-tai-thuong-mai-va-toa-an

Tòa án và Trọng tài đều là các phương thức giải quyết tranh chấp, đóng vai trò trung lập trong việc đưa ra phán quyết đối với các bên tranh chấp. Cả hai đều mang lại kết quả có giá trị pháp lý tương đương. Vậy, khi soạn thảo hợp đồng hoặc đối mặt với tranh chấp, doanh nghiệp nên chọn Tòa án hay Trọng tài? Điều gì khiến Trọng tài trở thành phương thức được cộng đồng quốc tế phát triển qua nhiều thế kỷ và được Việt Nam đón nhận như một xu hướng tất yếu trong những thập niên gần đây? Hãy cùng khám phá sự khác biệt và lợi thế của từng phương thức để đưa ra lựa chọn phù hợp.

1. Khái niệm “Trọng tài”, “Trọng tài thương mại” và “Tòa án”

1.1. Trọng tài

Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại được các bên thỏa thuận và được tiến hành theo trình tự, thủ tục tố tụng do pháp luật quy định.

Theo pháp luật và thực tiễn của các nước, trọng tài được thành lập chỉ để giải quyết những tranh chấp dân sự nhất định, chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế, thương mại. Trọng tài thường không được phép giải quyết các tranh chấp về gia đình, hôn nhân, thừa kế và một số loại tranh chấp khác do pháp luật quy định.

1.2. Trọng tài thương mại

Theo khoản 1 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010 có nêu rõ: Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được tiến hành theo quy định Luật này.

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết thông qua hoạt động của Trọng tài viên với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm chấm dứt các xung đột bằng việc đưa ra phán quyết trọng tài buộc các bên tôn trọng và thực hiện.

1.3. Tòa án

Toà án là phương thức giải quyết tranh chấp tại cơ quan xét xử, được tiến hành theo các trình tự, thủ tục nghiêm ngặt, chặt chẽ và bản án hay quyết định của Toà án về vụ tranh chấp nếu không có sự tự nguyện tuân thủ sẽ được bảo đảm thi hành bằng sức mạnh cưỡng chế của Nhà Nước.

2. Điểm giống nhau trong giải quyết tranh chấp bằng Tòa án và Trọng tài

Đều là các phương thức giải quyết tranh chấp (Thương lượng, Hòa giải, Tòa án hoặc Trọng tài);
Đều có sự tham gia của bên thứ ba là Tòa án/Trọng tài để giải quyết tranh chấp;
Phán quyết của Tòa án hay Trọng tài đều có giá trị pháp lý ràng buộc các bên tranh chấp;
Dù xét xử bằng Tòa án hay Trọng tài thì cũng đều phải tuân thủ theo nguyên tắc là Luật do các bên thỏa thuận và phải đảm bảo sự độc lập của cơ quan tài phán.

3. Điểm khác nhau giữa phương thức giải quyết tranh chấp bằng Tòa án và Trọng tài

STT	Tiêu chí	Tòa án	Trọng tài
1	Cơ sở pháp lý	Bộ luật dân sự 2015 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015	Luật trọng tài thương mại 2010
2	Tính chất pháp lý	Là cơ quan nhà nước	Là tổ chức phi chính phủ, mang tính chất xã hội – nghề nghiệp
3	Quyền lực	Quyền lực nhà nước	Quyền lực hợp đồng
4	Cấp xét xử	2 cấp xét xử: Sơ thẩm, Phúc thẩm.	1 cấp xét xử: phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm
5	Giá trị của phán quyết	Phán quyết của Tòa án có thể bị kháng cáo và xét xử lại theo thủ tục phúc thẩm. Phán quyết của Tòa án phúc thẩm là phán quyết cuối cùng có giá trị chung thẩm	Phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm
6	Thẩm quyền	Dù các bên tranh chấp lựa chọn hay không lựa chọn Tòa án thì đều không làm ảnh hưởng đến thẩm quyền của Tòa án. Thẩm quyền xét xử của Tòa án phát sinh trên cơ sở quy định của Pháp luật	Trọng tài không có thẩm quyền đương nhiên đối với một số vụ tranh chấp bất kỳ. Trọng tài chỉ có thẩm quyền khi được các bên tranh chấp lựa chọn
7	Quyền tự định đoạt	Hạn chế hơn Không được lựa chọn thẩm phán	Cao hơn Có quyền lựa chọn Trọng tài viên, lựa chọn địa điểm trọng tài/thỏa thuận thời gian giải quyết tranh chấp
8	Tính linh hoạt trong xét xử	Trình tự, thủ tục phức tạp, nhiều ràng buộc, không thể thay đổi. Do đó, tính linh hoạt không cao	Thủ tục đơn giản, có thể điều chỉnh linh hoạt dựa trên sự thỏa thuận của các bên
9	Đảm bảo bí mật	Xét xử công khai, các bản án thường được công khai rộng rãi	Xét xử bí mật, không công khai. Đảm bảo tính riêng tư
10	Mức chi phí	Chi phí thấp hơn so với trọng tài, vì là cơ quan nhà nước nên nhiều chi phí đã được hỗ trợ. Tuy nhiên, nếu vụ việc bị kéo dài thì chi phí sẽ tăng lên rất nhiều	Chi phí cao hơn so với tòa án do trọng tài là tổ chức tự chủ về tài chính
11	Tâm lý	Gây căng thẳng tâm lý cho các bên	Ít gây căng thẳng hơn

Lưu ý:

Giám đốc thẩm, tái thẩm không phải là cấp xét xử mà là thủ tục xem xét lại bản án đã có hiệu lực pháp luật;
Phán quyết trọng tài có thể bị sai, do đó các bên có thể yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, hoạt động này nhà nước sẽ can thiệp vào để giám sát, kiểm tra,..chứ Tòa án không xét xử lại.

4. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp bằng phương pháp trọng tài thương mại tại BBIAC. Quý khách hàng có thể ghi vào hợp đồng 1 trong 2 nội dung sau:

4.1. Điều khoản trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].

(b) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(d) ngôn ngữ trọng tài là [ ].** Ghi chú: *

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài **

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

4.2. Điều khoản trọng tài mẫu theo thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(b) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

Ghi chú:

* Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài

** Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

Liên hệ 0979 133 955 để được tư vấn!