Trọng Tài Quốc Tế Là Gì? Tìm Hiểu Chi Tiết Về Trọng Tài Quốc Tế

Tháng sáu 28, 2023

1. Trọng tài quốc tế là gì?

Trọng tài quốc tế – người đứng ra giải quyết các tranh chấp giữa các bên có quốc tịch khác nhau thông qua việc thẩm định và phân xử các vấn đề pháp lý. Họ là những chuyên gia độc lập và không phải là thành viên của hệ thống tư pháp của bất kỳ quốc gia nào trong cuộc tranh chấp.

Trọng tài quốc tế được ứng dụng trong lĩnh vực thương mại, đầu tư, xung đột quốc gia, và các vấn đề pháp lý khác có liên quan đến các bên quốc tế. Quyết định của trọng tài quốc tế thường được coi là ràng buộc và có tính thực thi trên phạm vi quốc tế.

2. Tổng quan về trọng tài quốc tế

Trọng tài quốc tế làm nhiệm vụ giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh tế quốc tế, trong khi các tranh chấp khác như tranh chấp đường biên giới trên đất liền và trên biển không thuộc thẩm quyền của trọng tài quốc tế, mà được giải quyết thông qua thương lượng giữa các quốc gia hoặc thông qua các tổ chức quốc tế hoặc của một quốc gia thứ ba.

Trung tâm trọng tài quốc tế tại Việt Nam, một phần của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, không chỉ có chức năng giải quyết tranh chấp quốc tế mà còn mở rộng thẩm quyền để giải quyết các tranh chấp nội địa nếu các bên đồng ý chọn trung tâm trọng tài quốc tế để giải quyết.

Cơ cấu tổ chức của trung tâm trọng tài quốc tế bao gồm: Chủ tịch, phó chủ tịch và trọng tài viên, có thể có cả trọng tài viên nước ngoài.

Nhiệm kỳ của trọng tài viên là 4 năm.

Quy trình lựa chọn trọng tài viên và hoạt động của trung tâm trọng tài tuân theo nguyên tắc chung được thể hiện trong Quy tắc trọng tài của Phòng Thương mại Quốc tế (ICC). Trong quá trình giải quyết tranh chấp, trọng tài viên độc lập và không bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp từ bất kỳ phía nào. Kết quả của quá trình giải quyết tranh chấp có thể là một thoả thuận hoà giải hoặc một phán quyết từ trọng tài. Phán quyết từ trọng tài có hiệu lực bắt buộc đối với các bên tranh chấp và không thể bị kháng cáo trước tòa án hoặc cơ quan trọng tài khác.

2. Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của UNCITRAL là gì ?

UNCITRAL (Viện Hợp đồng Quốc tế Liên Hợp Quốc về Luật Thương mại) đã phát triển Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế, được gọi là “UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration“. Đây là một khung pháp lý mô hình được đề xuất để hướng dẫn các quốc gia trong việc xây dựng và thực thi các luật về trọng tài thương mại quốc tế.

Luật mẫu này có mục tiêu tạo ra một hệ thống pháp lý nhất quán và hiệu quả để điều chỉnh trọng tài thương mại quốc tế. Nó cung cấp các nguyên tắc và quy định cơ bản về việc thành lập, chức năng và quy trình của trọng tài thương mại quốc tế. Mục đích chính của Luật mẫu là tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế thông qua trọng tài, bằng cách đảm bảo sự công bằng, linh hoạt, và hiệu quả.

Luật mẫu UNCITRAL đã được áp dụng và thông qua trong nhiều quốc gia trên thế giới, và nó đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường ổn định và dễ dàng thực hiện trọng tài thương mại quốc tế. Nó cung cấp một cơ sở pháp lý chung để các bên có thể tham gia vào trọng tài thương mại quốc tế một cách tự tin và tin cậy.

Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế gồm 8 chương với 36 điều:

Chương I – Những quy định chung;
Chương II – Thoả thuận trọng tài;
Chương III – Thành phần của trọng tài;
Chương IV – Thẩm quyền của trọng tài;
Chương V – Điều hành tố tụng trọng tài;
Chương VỊ – Tuyên phán quyết và kết thúc tố tụng trọng tài;
Chương VII – Kháng nghị chống lại phán quyết trọng tài;
Chương VIII – Công nhận và cho thi hành các phán quyết của trọng tài.

Dựa vào nội dung của Luật mẫu về trọng tài quốc tế, các tổ chức trọng tài thương mại của các nước có thể xây dựng nên các quy chế cho hoạt động của mình.

3. Trọng tài vụ việc (AD-HOC) là gì ?

Trọng tài vụ việc, hay còn được gọi là trọng tài AD-HOC, là một hình thức trọng tài không liên quan đến bất kỳ tổ chức trọng tài cụ thể nào. Trong trọng tài vụ việc, các bên tranh chấp tự do chọn các trọng tài và quy trình trọng tài để giải quyết tranh chấp của họ một cách độc lập và linh hoạt.

Trọng tài vụ việc thường được sử dụng trong các trường hợp khi các bên tranh chấp không muốn hoặc không thể tham gia vào một tổ chức trọng tài cụ thể. Nó mang lại sự linh hoạt và tùy chỉnh cao cho các bên, cho phép họ tùy chỉnh quy trình và chọn trọng tài phù hợp với nhu cầu và mục đích của mình.

Trong trọng tài AD-HOC, quy trình trọng tài và các quy định liên quan được xác định bởi các bên hoặc theo sự thỏa thuận giữa các bên. Thường thì, các bên sẽ chọn các trọng tài từ danh sách trọng tài có sẵn hoặc chọn trọng tài theo thỏa thuận riêng. Quy trình trọng tài và quyền lực của trọng tài được xác định trong thỏa thuận trọng tài hoặc theo các quy tắc trọng tài quốc tế như Luật mẫu UNCITRAL.

Trọng tài vụ việc thường được sử dụng trong các tranh chấp thương mại quốc tế hoặc tranh chấp trong nước khi các bên quyết định sử dụng trọng tài để giải quyết tranh chấp thay vì đưa ra tòa án.

4. Bản quy tắc trọng tài của Ủy ban Luật thương mại quốc tế Liên hợp quốc là gì ?

Bản quy tắc trọng tài của Ủy ban Luật thương mại quốc tế Liên hợp quốc (UNCITRAL) là một tài liệu quan trọng được phát triển để hướng dẫn và cung cấp quy tắc chung cho các quá trình trọng tài thương mại quốc tế. Bản quy tắc này được gọi là Bản quy tắc UNCITRAL về trọng tài.

Bản quy tắc UNCITRAL về trọng tài bao gồm các quy định về việc bổ nhiệm và sự độc lập của trọng tài, quyền và nghĩa vụ của các bên, quy trình trọng tài, và thủ tục tố tụng. Nó tập trung vào việc tạo ra một quy trình công bằng, hiệu quả và linh hoạt để giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế.

Bản quy tắc UNCITRAL về trọng tài không chỉ áp dụng cho các tranh chấp thương mại, mà còn có thể được áp dụng cho các tranh chấp khác như tranh chấp đầu tư quốc tế.

Bản quy tắc này đã được nhiều quốc gia và tổ chức sử dụng như một cơ sở để xây dựng các quy định và quy chế trọng tài của riêng họ. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường trọng tài quốc tế đáng tin cậy và đồng nhất.

Bản quy tắc này được Uỷ ban luật thương mại quốc tế của Liên hợp quốc (UNCITRAL) thông qua ngày 28.4.1976 và được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 15.12.1976.

Bản quy tắc gồm 4 chương với 41 điều.

Chương 1 – Những quy định chung, đề cập các vấn đề: phạm vi ép dụng của bản quy tắc, thông báo và cách tính thời gian nhận các giấy tờ liên quan tới hoạt động của trọng tài, thông báo trọng tài, việc đại diện và trợ giúp – cho các bên tranh chấp.
Chương 2 – Xác lập toà án trọng tài, quy định các vấn đề liên quan đến trọng tài viên: số lượng trọng tài viên, việc chỉ định trọng tài viên, bãi miễn trọng tài viên, thay thế trọng tài viên.
Chương 3 – Tố tụng trọng tài, nội dung đề cập đến các vấn đề về tố tụng trọng tài như: địa điểm trọng tài, ngôn ngữ sử dụng trong quá trình tố tụng trọng tài, nội dung đơn yêu cầu; nội dung đơn biện minh, việc sửa đổi đơn yêu cầu và đơn biện mình, các vấn đề liên quan tới việc phản đối thẩm quyền xét xử của trọng tài, các vấn đề về chứng cứ, các biện pháp ngăn ngừa kịp thời, vấn đề chuyên gia, việc vắng mặt của các bên…
Chương 4 – Quyết định của trọng tài, quy định các vấn đề như: áp dụng luật trong việc giải quyết tranh chấp, các cơ sở pháp lí để kết thúc quá trình tố tụng, hình thức và hiệu lực của quyết định trọng tài, giải thích quyết định của trọng tài, chỉ phí trọng tài và tyền đặt trước cho việc xét xử trọng tài…

5. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài như thế nào?

Nguyên tắc độc lập và không thiên vị: Trọng tài quốc tế phải đảm bảo độc lập và không thiên vị đối với các bên trong tranh chấp. Họ phải xem xét các lập luận, chứng cứ và yêu cầu của các bên một cách công bằng và trung lập để đưa ra phán quyết chính xác và công bằng.
Nguyên tắc tự nguyện: Các bên trong tranh chấp phải đồng ý tham gia quá trình trọng tài quốc tế theo sự tự nguyện của họ. Việc tham gia vào trọng tài quốc tế phải dựa trên một thỏa thuận rõ ràng và tự nguyện giữa các bên.
Nguyên tắc hiệu quả và pháp lý: Quyết định của trọng tài quốc tế là ràng buộc và có hiệu lực pháp lý đối với các bên trong tranh chấp. Nó không thể bị kháng cáo trước toà án hoặc cơ quan trọng tài khác và phải được thực hiện một cách chấp hành chính xác.
Nguyên tắc bảo mật: Quá trình trọng tài quốc tế thường được tiến hành theo nguyên tắc bảo mật, bảo vệ thông tin và tài liệu liên quan đến tranh chấp. Các bên và trọng tài phải tuân thủ các quy định về bảo mật và không tiết lộ thông tin không được phép.
Nguyên tắc tổ chức và quy trình: Trọng tài quốc tế phải tuân thủ các quy định về tổ chức và quy trình được đặt ra trong các quy tắc tố tụng áp dụng, chẳng hạn như Bản quy tắc trọng tài của Ủy ban Luật thương mại quốc tế (UNCITRAL). Điều này bao gồm việc tuân thủ các quy định về số lượng trọng tài, quyền và nghĩa vụ của trọng tài, quy trình nghe, thu thập chứng cứ, và phân tích luật pháp áp dụng.

5.1 Hình thức thoả thuận trọng tài

1. Thỏa thuận trọng tài có thể được xác lập dưới hình thức điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc dưới hình thức thỏa thuận riêng.

2. Thoả thuận trọng tài phải được xác lập dưới dạng văn bản. Các hình thức thỏa thuận sau đây cũng được coi là xác lập dưới dạng văn bản:

a) Thoả thuận được xác lập qua trao đổi giữa các bên bằng telegram, fax, telex, thư điện tử và các hình thức khác theo quy định của pháp luật;

b) Thỏa thuận được xác lập thông qua trao đổi thông tin bằng văn bản giữa các bên;

c) Thỏa thuận được luật sư, công chứng viên hoặc tổ chức có thẩm quyền ghi chép lại bằng văn bản theo yêu cầu của các bên;

d) Trong giao dịch các bên có dẫn chiếu đến một văn bản có thể hiện thỏa thuận trọng tài như hợp đồng, chứng từ, điều lệ công ty và những tài liệu tương tự khác;

đ) Qua trao đổi về đơn kiện và bản tự bảo vệ mà trong đó thể hiện sự tồn tại của thoả thuận do một bên đưa ra và bên kia không phủ nhận.

5.2 Quyền lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng

Trong các tranh chấp giữa nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng, mặc dù điều khoản trọng tài đã được ghi nhận trong các điều kiện chung về cung cấp hàng hoá, dịch vụ do nhà cung cấp soạn sẵn thỏa thuận trọng tài, người tiêu dùng vẫn được tùy chọn giữa Trọng tài hoặc Tòa án để giải quyết tranh chấp. Nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ chỉ có quyền khởi kiện tại Trọng tài nếu được sự chấp thuận của người tiêu dùng.

6. Tiêu chuẩn Trọng tài viên

1. Những người có đủ các tiêu chuẩn sau đây có thể làm Trọng tài viên:

a) Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật dân sự;

b) Có trình độ đại học và đã qua thực tế công tác theo ngành đã học từ 5 năm trở lên;

c) Trong trường hợp đặc biệt, chuyên gia có trình độ chuyên môn cao và có nhiều kinh nghiệm thực tiễn, tuy không đáp ứng được yêu cầu nêu tại điểm b khoản này, cũng có thể được chọn làm Trọng tài viên.

2. Những người có đủ tiêu chuẩn quy định tại khoản 1 Điều này nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây không được làm Trọng tài viên:

a) Người đang là Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, Chấp hành viên, công chức thuộc Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra, Cơ quan thi hành án;

b) Người đang là bị can, bị cáo, người đang chấp hành án hình sự hoặc đã chấp hành xong bản án nhưng chưa được xóa án tích.

3. Trung tâm trọng tài có thể quy định thêm các tiêu chuẩn cao hơn tiêu chuẩn quy định tại khoản 1 Điều này đối với Trọng tài viên của tổ chức mình.

7. Quyền, nghĩa vụ của Trọng tài viên

1. Chấp nhận hoặc từ chối giải quyết tranh chấp.

2. Độc lập trong việc giải quyết tranh chấp.

3. Từ chối cung cấp các thông tin liên quan đến vụ tranh chấp.

4. Được hưởng thù lao.

5. Giữ bí mật nội dung vụ tranh chấp mà mình giải quyết, trừ trường hợp phải cung cấp thông tin cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

6. Bảo đảm giải quyết tranh chấp vô tư, nhanh chóng, kịp thời.

7. Tuân thủ quy tắc đạo đức nghề nghiệp.

8. Lợi ích của Trọng tài Quốc tế đối với việc Tố tụng

Sau đây là những lợi ích chính của việc sử dụng trọng tài quốc tế để giải quyết tranh chấp thay vì kiện tụng tại tòa án truyền thống bao gồm:

Trọng tài quốc tế có thể mang lại sự giải quyết nhanh chóng hơn so với tranh tụng tại tòa án truyền thống do có hạn chế về kháng cáo từ phán quyết của trọng tài.
Ngoài ra, trọng tài quốc tế cũng có thể giảm thiểu chi phí so với tranh tụng tại tòa án truyền thống.
Cung cấp công lý chất lượng cao là một lợi ích khác của trọng tài quốc tế, bởi vì nhiều tòa án trong nước gặp tình trạng quá tải và không đảm bảo thời gian cho các quyết định pháp lý có chất lượng cao.
Khách hàng có thể tham gia tích cực trong việc lựa chọn trọng tài viên chuyên gia trong lĩnh vực Trọng tài Quốc tế, thay vì chỉ là một thẩm phán tòa án thông thường.
Trọng tài quốc tế mang lại tính linh hoạt, và các bên tranh chấp đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn các thủ tục phù hợp nhất để giải quyết tranh chấp quốc tế của họ, có thể quyết định bao gồm các thủ tục như sản xuất tài liệu hay không.
Bảo mật cũng là một điểm mạnh của trọng tài quốc tế, điều này có ích nếu các bên muốn duy trì quan hệ kinh doanh hoặc tránh sự tiếp cận công khai tiêu cực.
Tính trung lập của trọng tài quốc tế là rất quan trọng trong các giao dịch xuyên biên giới, vì nó ngăn chặn khả năng một bên được ưu ái tại quốc gia của mình.
Ở một số quốc gia, thẩm phán không đảm bảo độc lập. Trong trọng tài quốc tế, một phán quyết phải được đưa ra một cách độc lập, nếu không, nó sẽ không có giá trị thực thi.
Trong những trường hợp đặc biệt như tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước, trọng tài quốc tế đưa ra biện pháp khắc phục duy nhất cho việc vi phạm quyền hợp pháp.

Luật sư trọng tài quốc tế hỗ trợ khách hàng của mình trong việc tiếp tục yêu cầu của họ, chuẩn bị lời biện hộ và lập luận về công trạng trước trọng tài. Hầu hết các luật sư trọng tài quốc tế có hiểu biết về văn hóa của các quốc gia khác, và họ hoạt động dựa trên nền tảng của nhiều hệ thống pháp luật quốc gia khác nhau.

Kỹ năng ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong trọng tài quốc tế, cũng như hiểu được sự khác biệt đáng kể về thủ tục so với việc kiện tụng truyền thống.

9. Tìm kiếm trọng tài quốc tế ở đâu tại Việt Nam?

Là một trong những tổ chức trọng tài, hòa giải uy tín hàng đầu tại Việt Nam và có uy tín quốc tế, những năm gần đây, TRUNG TÂM TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ BIGBOSS (BBIAC) đã giải quyết hàng nghìn vụ tranh chấp trong nước và quốc tế liên quan đến tất cả lĩnh vực như mua bán hàng hóa, vận tải, bảo hiểm, xây dựng, tài chính, ngân hàng, đầu tư và các lĩnh vực khác với các bên tranh chấp đến từ hầu hết các tỉnh thành tại Việt Nam và các quốc gia, vùng lãnh thổ là đối tác kinh tế thương mại hàng đầu của Việt Nam.

Trải qua gần ba thập kỷ hình thành và phát triển, BBIAC đã không ngừng lớn mạnh, đem lại niềm tin và là chỗ dựa về công lý của cộng đồng doanh nghiệp trong nước và quốc tế.