Trọng tài Thương mại cho ngành Hàng hải tại TP.HCM

Tháng 12 29, 2025

Trọng tài Thương mại cho ngành hàng hải ngày càng đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp giữa các doanh nghiệp bởi trong chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành hàng hải không chỉ là phương thức vận tải mà còn là một mắt xích tài chính khổng lồ. Tại TP.HCM – nơi sở hữu những cửa ngõ giao thương lớn như Cát Lái hay Hiệp Phước, bất kỳ một sự cố nào phát sinh trên con tàu hay tại cảng biển đều kéo theo những hệ lụy dây chuyền về chi phí lưu kho bãi, phí lưu tàu và rủi ro đứt gãy hợp đồng.

Khi tranh chấp xảy ra, câu hỏi không còn là “ai đúng ai sai” trên phương diện lý thuyết, mà là: “Làm thế nào để kết thúc vụ việc nhanh nhất với thiệt hại thấp nhất?”

I. Khi tranh chấp hàng hải xảy ra: Tòa án có thật sự là con đường tối ưu?

Tranh chấp hàng hải thường mang tính đặc thù mà các lĩnh vực kinh tế khác hiếm khi có được. Đó có thể là những mâu thuẫn từ:

Hợp đồng thuê tàu (Charter Party): Tranh chấp về Laytime, Demurrage hoặc các điều khoản miễn trách.
Vận tải hàng hóa: Hư hỏng, mất mát hàng hóa hoặc chậm trễ trong việc giao hàng dẫn đến khiếu nại về vận đơn (Bill of Lading).
Bảo hiểm & Logistics: Các khiếu nại về tổn thất chung hoặc trách nhiệm của bên giao nhận.

Điểm chung của các vụ việc này là yếu tố quốc tế và chứng cứ kỹ thuật cực kỳ phức tạp. Một thẩm phán tại Tòa án, dù dày dạn kinh nghiệm dân sự, cũng khó có thể thấu cảm ngay lập tức các thuật ngữ chuyên môn hay các tập quán hàng hải quốc tế đã hình thành hàng trăm năm. Việc phải giải trình từ đầu cho một người “ngoại đạo” về bản chất kỹ thuật thường khiến quy trình tại Tòa án bị kéo dài, dẫn đến tình trạng “được vạ thì má sưng” – khi thắng kiện thì chi phí cơ hội và thiệt hại do đình trệ tàu đã vượt quá giá trị tranh chấp.

II. Vì sao trọng tài thương mại phù hợp với tranh chấp hàng hải hơn các cơ chế khác?

Nếu Tòa án là bộ máy xét xử dựa trên quy tắc hành chính nhà nước, thì Trọng tài thương mại vận hành dựa trên tư duy ngành nghiệp.

1. Sự am hiểu của người cầm cân nảy mực

Trong trọng tài hàng hải, các bên có quyền chọn trọng tài viên là những người có chuyên môn sâu: luật sư hàng hải, chuyên gia logistics hoặc những người từng trực tiếp điều hành các hãng tàu. Họ hiểu rõ Incoterms, hiểu sự khác biệt giữa các loại vận đơn và biết cách đọc các báo cáo giám định kỹ thuật mà không cần thông qua quá nhiều bước giải trình trung gian.

2. Tính linh hoạt và khả năng thi hành quốc tế

Tranh chấp hàng hải thường liên quan đến nhiều quốc tịch (chủ tàu nước này, hàng hóa nước kia, bảo hiểm nước nọ). Trọng tài cho phép các bên tự thỏa thuận về ngôn ngữ (ví dụ tiếng Anh), luật áp dụng và địa điểm giải quyết. Đặc biệt, phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm và được công nhận rộng rãi tại hơn 170 quốc gia theo Công ước New York 1958 – một ưu điểm mà bản án của Tòa án địa phương khó lòng đạt được một cách thuận lợi.

3. Bảo mật bí mật thương mại

Trong ngành vận tải biển, uy tín là tài sản. Việc một hãng tàu bị kiện công khai có thể ảnh hưởng đến xếp hạng tín nhiệm và niềm tin của các chủ hàng. Trọng tài giải quyết trong phòng kín, giúp các bên xử lý mâu thuẫn mà vẫn giữ vững hình ảnh thương hiệu trên thị trường quốc tế.

III. TP.HCM – Đầu mối trọng tài hàng hải thực tiễn tại Việt Nam

TP.HCM không chỉ là trung tâm logistics mà còn đang định hình trở thành một “hub” pháp lý cho các doanh nghiệp FDI và các tập đoàn vận tải biển.

Việc giải quyết tranh chấp ngay tại TP.HCM mang lại lợi thế về chi phí và sự thấu hiểu địa phương:

Lựa chọn trung gian: Thay vì phải đưa vụ việc sang các trung tâm trọng tài quốc tế đắt đỏ tại Singapore (SIAC) hay London (LMAA), doanh nghiệp có thể lựa chọn các trung tâm trọng tài thương mại ngay tại TP.HCM. Điều này giúp cắt giảm chi phí đi lại, phí thuê luật sư quốc tế và dễ dàng phối hợp với các cơ quan giám định tại chỗ.
Tính thực tiễn: Các trung tâm trọng tài tại TP.HCM hiện nay đã bắt kịp các quy tắc tố tụng hiện đại, hỗ trợ họp trực tuyến và nộp hồ sơ điện tử, đáp ứng đúng nhịp độ “vượt đại dương” của ngành hàng hải.

IV. Doanh nghiệp hàng hải cần chuẩn bị gì để sử dụng trọng tài hiệu quả?

Lợi thế của trọng tài chỉ xuất hiện khi doanh nghiệp có sự chuẩn bị bài bản về mặt pháp lý ngay từ đầu.

1. Chuẩn hóa điều khoản trọng tài

Đừng để đến khi tranh chấp mới nghĩ đến trọng tài. Điều khoản trọng tài phải được soạn thảo rõ ràng trong:

Hợp đồng thuê tàu, hợp đồng đại lý vận tải.
Các thỏa thuận logistics và bảo hiểm hàng hải.
Doanh nghiệp cần xác định rõ: Trung tâm trọng tài cụ thể, số lượng trọng tài viên và luật áp dụng. Một điều khoản trọng tài mập mờ sẽ dẫn đến tranh chấp về thẩm quyền, làm lãng phí thời gian ngay từ bước đầu tiên.

2. Thu thập và quản lý chứng cứ số

Hàng hải là cuộc chơi của chứng cứ. Các biên bản nghiệm thu, nhật ký tàu, email trao đổi và các chứng từ tài chính cần được lưu trữ hệ thống. Trong tố tụng trọng tài, khả năng trình bày chứng cứ một cách khoa học và logic sẽ quyết định 70% thắng lợi của vụ việc.

3. Đánh giá chi phí cơ hội

Trước khi bắt đầu tố tụng, doanh nghiệp nên tham vấn luật sư hoặc các trợ lý pháp lý để đánh giá sự cân bằng giữa phí trọng tài và giá trị tài sản đang bị đình trệ. Mục tiêu cuối cùng của trọng tài hàng hải tại TP.HCM không phải là “thắng bằng mọi giá”, mà là giải phóng nguồn lực để doanh nghiệp quay lại quỹ đạo kinh doanh sớm nhất có thể.

Trong một thị trường đầy biến động như hàng hải, sự chậm trễ chính là kẻ thù của lợi nhuận. Lựa chọn trọng tài thương mại tại TP.HCM không chỉ là lựa chọn một cơ chế phân xử, mà là lựa chọn một chiến lược bảo vệ dòng tiền thông minh và bền vững cho doanh nghiệp.

V. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp hiệu quả qua BBIAC, doanh nghiệp nên bắt đầu bằng việc tích hợp điều khoản trọng tài vào hợp đồng ngay từ đầu, sử dụng mẫu của Trung tâm để tránh tranh chấp về hình thức sau này. Khi tranh chấp phát sinh, nhanh chóng thu thập chứng cứ và nộp đơn khởi kiện trực tuyến qua website BBIAC, kèm phí tạm ứng dựa trên giá trị tranh chấp theo biểu phí minh bạch. Trong quá trình, hợp tác chặt chẽ với Hội đồng bằng cách cung cấp đầy đủ thông tin, đồng thời cân nhắc hòa giải để tiết kiệm thời gian và chi phí – một lựa chọn mà BBIAC khuyến khích.

Sau phán quyết, nếu cần thi hành, liên hệ ngay cơ quan thi hành án địa phương với sự hỗ trợ từ BBIAC để đảm bảo tuân thủ. So với tòa án, phương thức này mang lại lợi ích lớn về tốc độ và bảo mật, đặc biệt phù hợp với doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng quốc tế. Bằng cách chọn BBIAC, bạn không chỉ giải quyết tranh chấp mà còn đầu tư vào sự ổn định lâu dài cho hoạt động kinh doanh, phù hợp với xu hướng hội nhập kinh tế Việt Nam hiện nay.

1. Điều khoản trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

(a) số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].

(b) địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].

(c) luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*

(d) ngôn ngữ trọng tài là [ ].**

Ghi chú:

* Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài

** Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

2. Điều khoản trọng tài mẫu theo thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 39 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung: