Trọng tài thương mại và các điều khoản hợp đồng

Tháng 7 29, 2025

1. Các điều khoản cần có trong hợp đồng trọng tài

Hợp đồng trọng tài là một văn bản pháp lý quan trọng là cơ sở để các bên tiến hành giải quyết tranh chấp thông qua phương thức trọng tài. Trong trường hợp không có thỏa thuận hoặc hợp đồng trọng tài, các bên sẽ không được quyền lựa chọn trọng tài làm cơ chế giải quyết tranh chấp và đồng thời các tổ chức trọng tài cũng không tiếp nhận, thụ lý đơn khởi kiện liên quan đến vụ việc đó. Vì vậy, việc xây dựng hợp đồng trọng tài là hết sức cần thiết và phải được thực hiện một cách cẩn trọng. Các điều khoản trong hợp đồng trọng tài cần được quy định rõ ràng, đầy đủ và chặt chẽ để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên trong suốt quá trình giải quyết tranh chấp. Một hợp đồng trọng tài cần có các điều khoản sau:

Thứ nhất, điều khoản không thể thiếu trong một hợp đồng trong tài là điều khoản lựa chọn trọng tài. Điều khoản này thể hiện thỏa thuận của các bên trong việc thống nhất lựa chọn trọng tài là cơ quan giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.
Thứ hai, bên cạnh đó các bên cần có điều khoản lựa chọn một cơ quan trọng tài là nơi nộp đơn khởi kiện khi có tranh chấp. Việc lựa chọn cơ quan trọng tài là một điều khoản quan trọng có thể tác động đến quá trình giải quyết vụ việc. Bởi vì, mỗi trung tâm trọng tài thường sẽ xây dựng hệ thống quy tắc tố tụng riêng do đó, đôi khi sẽ có xung đột trong quá trình lựa chọn, nộp đơn từ đó gây khó khăn cho việc giải quyết vụ việc. Vì vậy, các bên cần có điều khoản thỏa thuận lựa chọn một cơ quan trọng tài để tránh mâu thuẫn xảy ra.
Thứ ba, điều khoản về số lượng và chỉ định trọng tài viên, Trọng tài viên là người nắm giữ vai trò quan trọng nhất, trực tiếp tác động đến tính công bằng và chính xác của phán quyết, đến quyền lợi của các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp là người đưa ra phán quyết cuối cùng để giải quyết vụ việc do đó, các bên cần thỏa thuận rõ ràng về việc lựa chọn và chỉ định trọng tài viên để đảm bảo tính khách quan, công bằng
Thứ tư, điều khoản về phạm vi giải quyết tranh chấp của trọng tài; đây là điều khoản mang tính xác định ranh giới áp dụng của thỏa thuận trọng tài và trực tiếp ảnh hưởng đến thẩm quyền giải quyết của hội đồng trọng tài.
Thứ năm, luật áp dụng giải quyết tranh chấp; điều khoản này thường cần thiết đối với các vụ việc có yếu tố nước ngoài khi đó, các bên cần thống nhất lựa chọn một luật phù hợp nhất để áp dụng giải quyết tranh chấp điều này nhằm tránh xảy ra tranh chấp trong việc giải thích, áp dụng các quy định pháp luật để xử lý vụ việc.

2. Soạn thảo và đàm phán điều khoản hợp đồng

Hợp đồng trọng tài phải được thiết lập dưới hình thức văn bản theo quy định của pháp luật. Hình thức văn bản không chỉ bao gồm hợp đồng hoặc điều khoản trọng tài bằng giấy mà còn bao gồm các phương tiện điện tử như thư điện tử, fax, telex và các hình thức khác. Bên cạnh đó, thỏa thuận trọng tài có thể được hình thành thông qua quá trình trao đổi bằng văn bản giữa các bên trong đó thể hiện sự đồng thuận về việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài; hoặc được ghi nhận lại bằng văn bản bởi luật sư, công chứng viên hay tổ chức có thẩm quyền ghi chép lại bằng văn bản theo yêu cầu của các bên. Trong nhiều trường hợp, thỏa thuận trọng tài còn có thể xây dựng như một điều khoản trọng tài trong hợp đồng, điều lệ công ty, chứng từ hoặc tài liệu tương tự khác. Ngoài ra, nếu một bên đưa ra thỏa thuận trọng tài trong đơn kiện hoặc bản tự bảo vệ và bên còn lại không phủ nhận sự tồn tại của thỏa thuận trọng tài thì cũng được coi là có thỏa thuận trọng tài hợp pháp. Những quy định này nhằm bảo đảm tính linh hoạt, phù hợp với thực tiễn giao dịch và đồng thời vẫn duy trì tính rõ ràng, minh bạch trong việc xác lập cơ chế giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.

Việc soạn thảo văn bản và đàm phán điều khoản trong hợp đồng trọng tài giữa các bên có thể được thực hiện trong quá trình soạn thảo hợp đồng thương mại và đưa trở thành một điều khoản, phụ lục trong hợp đồng hoặc cũng có thể tạo một bản hợp đồng trọng tài riêng. Hợp đồng hoặc thỏa thuận trọng tài có thể được thiết lập trước hoặc sau khi tranh chấp đã xảy ra khi các bên có thỏa thuận về phương thức giải quyết phù hợp, thay thế cho việc đưa vụ việc ra tòa án thì dù được xác lập vào thời điểm nào, thỏa thuận trọng tài bảo đảm các điều kiện về hình thức và nội dung theo quy định của pháp luật vẫn có giá trị pháp lý và được cơ quan trọng tài công nhận, thụ lý.

Trọng tài thương mại và các điều khoản hợp đồng

3. Các lỗi cần tránh trong điều khoản hợp đồng

Trong quá trình soạn thảo hợp đồng hoặc thỏa thuận trọng tài, việc mắc phải một số lỗi là điều khó tránh khỏi. Dưới đây là những lỗi thường gặp trong việc xây dựng các điều khoản trọng tài. Dù có thể xuất phát từ những sơ suất nhỏ trong diễn đạt hay tư duy chủ quan, những sai sót này hoàn toàn có thể dẫn đến xung đột pháp lý, làm mất hiệu lực của thỏa thuận trọng tài hoặc gây khó khăn trong quá trình giải quyết tranh chấp vì vậy, các bên cần lưu ý để tránh mắc phải.

Điều khoản thỏa thuận thiếu nhất quán: các bên thỏa thuận lựa chọn trung tâm trọng tài này nhưng lại áp dụng quy tắc tố tụng của trung tâm trọng tài khác. Hiện nay, mỗi trung tâm trọng tài đều ban hành một bộ quy tắc tố tụng riêng nhằm áp dụng cho các tranh chấp được giải quyết tại trung tâm đó. Trên thực tế, phần lớn các trung tâm trọng tài không chấp thuận việc áp dụng quy tắc tố tụng của một trung tâm khác để điều chỉnh quá trình giải quyết tranh chấp. Do đó, nếu các bên trong thỏa thuận trọng tài lựa chọn một trung tâm trọng tài này nhưng lại áp dụng quy tắc tố tụng của trung tâm khác, thì rất có thể thỏa thuận trọng tài sẽ bị coi là không thể thực hiện được.
Điều khoản chưa rõ ràng: thỏa thuận chỉ có điều khoản lựa chọn quy tắc tố tụng trọng tài mà quên không lựa chọn trung tâm trọng tài. Đây là một sai lầm có thể dẫn đến việc cơ quan trọng tài không thụ lý đơn khởi kiện của các bên. Bởi vì, trong trường hợp này, cơ quan trọng có thể hiểu theo hướng thỏa thuận của các bên không có nội dung lựa chọn trọng tài làm cơ quan giải quyết tranh chấp. Việc lựa chọn áp dụng quy tắc tố tụng không thể được giải thích đồng nghĩa với việc lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp. Do đó, không có thỏa thuận trọng tài. Vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án.
Điều khoản trọng tài không khả thi: một ví dụ điển hình đó là vụ việc Aminoil v Government of Kuwait (1982) trong vụ việc này các bên đã thỏa thuận rằng trọng tài viên thứ ba sẽ do “Cư dân Chính trị người Anh tại vùng Vịnh” chỉ định. Đây là một điều khoản không thể thực hiện được vì tại thời điểm đó không tồn tại người được gọi là “Cư dân Chính trị người Anh tại vùng Vịnh”. Theo quy định pháp luật Việt Nam nếu thỏa thuận trọng tài không thực hiện được thì vụ việc sẽ do Tòa án thụ lý và giải quyết.
Trong hợp đồng hoặc thỏa thuận trọng tài ghi sai tên tổ chức trọng tài hoặc không nêu rõ hình thức, tên tổ chức trọng tài: việc ghi sai tên tổ chức trọng tài sẽ làm mất hiệu lực của điều khoản này và các bên phải tiến hành lựa chọn lại hình thức, tổ chức trọng tài. Trường hợp, không thỏa thuận được thì việc lựa chọn hình thức, tổ chức trọng tài để giải quyết tranh chấp được thực hiện theo yêu cầu của nguyên đơn. Điều này có thể gây bất lợi cho bên còn lại là bị đơn trong khi cả hai bên đã thống nhất lựa chọn hình thức, tổ chức trọng tài từ ban đầu nhưng do sai sót trong quá trình soạn thảo mà có thể sẽ trao quyền cho nguyên đơn được lựa chọn hình thức, tổ chức trọng tài

4. Cách để giải quyết tranh chấp bằng Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế Bigboss

Để giải quyết tranh chấp bằng phương pháp trọng tài thương mại tại BBIAC.

Quý khách hàng có thể ghi vào hợp đồng 1 trong 2 nội dung sau:

4.1 Điều khoản trọng tài mẫu

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung:

Số lượng trọng tài viên là [một hoặc ba].
Địa điểm trọng tài là [thành phố và/hoặc quốc gia].
Luật áp dụng cho hợp đồng là [ ].*
NNgôn ngữ trọng tài là [ ].** Ghi chú: *

Chỉ áp dụng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc tranh chấp có ít nhất một bên là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

4.2. Điều khoản trọng tài mẫu áp dụng cho thủ tục rút gọn

“Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Thương mại Quốc tế BIGBOSS (BBIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này. Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của BBIAC.”

Ngoài ra, các bên có thể bổ sung: